Archiwum Diecezjalne Płockie, znane również w języku łacińskim jako Archivum diœcesanum Plociæ, stanowi kluczową instytucję w strukturze Kurii Diecezjalnej Płockiej. Jego głównym zadaniem jest gromadzenie, przechowywanie oraz udostępnianie różnorodnych archiwaliów, które zostały wytworzone w kancelariach kościelnych tej diecezji.
W ramach swojej działalności, archiwum nie tylko dba o ochronę ważnych dokumentów, ale również zapewnia dostęp do cennych zasobów historycznych, które są istotne dla badań nad historią kościoła i regionu. Gradacja archiwaliów oraz ich odpowiednia klasyfikacja umożliwiają nie tylko ich zachowanie dla przyszłych pokoleń, ale także efektywne wykorzystanie w celach naukowych i edukacyjnych.
Historia
Archiwum Diecezjalne to bezpośrednia kontynuacja archiwum kapituły katedralnej płockiej, która do 1922 roku gromadziła nie tylko swoje dokumenty, ale także najstarsze zachowane zbiory diecezji, sięgające jej początków. Kapituła pułtuska, założona w 1448 roku przez biskupa Pawła Giżyckiego, również prowadziła własne archiwum. Od co najmniej 1499 roku zaczęto oddzielnie przechowywać dokumentację dotyczącą działania biskupów, najpierw jako archiwa oficjalatów (płockiego i pułtuskiego), a później archiwa konsystorzy (płockiego i pułtuskiego), aż w końcu uformowało się archiwum kurii diecezjalnej.
W obecnym kształcie Archiwum Diecezjalne zostało formalnie erygowane 5 grudnia 1922 roku przez biskupa błogosławionego Antoniego J. Nowowiejskiego, a pierwszym jego dyrektorem został ks. Władysław T. Mąkowski, znany liturgista, historyk oraz społecznik. Powstanie tego archiwum było efektem scalenia kilku dotychczas oddzielnych zbiorów: archiwum kapituły katedralnej płockiej, archiwum kapituły pułtuskiej oraz archiwów konsystorzy płockiego i pułtuskiego, a także archiwum Kurii Diecezjalnej Płockiej oraz z kolekcji seminariów pułtuskiego i płockiego. W 1926 roku połączone zbiory przeniesiono do nowego gmachu zlokalizowanego na terenie seminarium duchownego.
Z czasem zasoby archiwum wzbogaciły się o księgi metrykalne, które były sprowadzane z parafii całej diecezji. W trudnych latach II wojny światowej, w zimie i wiosną 1940 roku, zbiory Archiwum oraz kolekcja biblioteki seminaryjnej zostały zrabowane przez okupanta niemieckiego i wywiezione do Królewca. Jednakże latem 1945 roku, dzięki determinacji ks. Romualda Zawistowskiego, ks. Jakuba Wójcickiego oraz ks. Mieczysława Żywczyńskiego, prawie wszystkie zbiory udało się odnaleźć i sprowadzić z powrotem do Płocka, gdzie są one przechowywane oraz udostępniane do dziś.
Zasób
W archiwum znajdują się cenne dokumenty, które zostały wytworzone przez kancelarie biskupów płockich, datowane na lata 1448-1945. Ponadto, zachowane materiały pochodzą również z kapituły katedralnej płockiej, której działalność obejmowała lata 1438-1893 oraz kapituły pułtuskiej, istniejącą w latach 1482-1902. Archiwum gromadzi także fragmenty dokumentów seminariów duchownych płockiego i pułtuskiego oraz dokumenty z klasztorów działających na terenie diecezji przed 28 października 1925 roku, w tym m.in. z Czerwińska nad Wisłą, Płocka, Skępego oraz Trutowa.
W zasobach Archiwum znajdują się także księgi metrykalne obejmujące 228 parafii diecezji płockiej, z tego okresu obejmującego granice z 28 października 1925 roku. Warto zaznaczyć, że gromadzone są również liczne materiały sprzed tej daty. Dodatkowo, oddzielną kategorię stanowi zbiór pergaminowych dyplomów, pochodzących z różnych kancelarii, które datowane są na okres od XIII do XX wieku.
Przypisy
- W.W. Graczyk, Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku, Płock 2003 r., s. 97-98.
- M.M.M.M. Grzybowski, Mądrość zbudowała sobie dom, Płock 2004 r., s. 28.
- W.W. Graczyk, Paweł Giżycki – Biskup Płocki (1439-1463), Płock 1999 r., s. 78-80.
- W.W. Góralski, Kapituła katedralna w Płocku XII-XVI w. Studium z dziejów organizacji prawnej kapituł polskich, Płock 1979 r., s. 232-237.
- A.J.A.J. Nowowiejski, Płock. Monografja historyczna, Płock 1930 r., s. 490.
- NowowiejskiN. A.J. NowowiejskiN., Płock. Monografja historyczna, Płock 1930 r., s. 457.
Pozostałe obiekty w kategorii "Instytucje i organizacje rządowe":
Hufiec ZHP Płock im. Obrońców Płocka 1920r. | Płocki Hufiec Harcerek „Przymierze” | Budynek Urzędu Stanu Cywilnego w Płocku | Archiwum Państwowe w PłockuOceń: Archiwum Diecezjalne Płockie