Józef Pius Dziekoński

Inżynieria i technologie

Józef Pius Dziekoński to wybitna postać w historii polskiej architektury, którego życie rozpoczęło się 5 maja 1844 roku w Płocku. Jego twórczość oraz wkład w dziedzinę konserwacji zabytków mają znaczące miejsce w polskim dziedzictwie kulturowym.

Jako architekt i konserwator zabytków, Dziekoński stał się jednym z czołowych przedstawicieli okresu historyzmu, który charakteryzował się nawiązywaniem do wcześniejszych stylów architektonicznych. Jego prace wpływały na zachowanie i reinterpretację wielu istotnych dla polskiej kultury obiektów.

Ostatecznie, Dziekoński zmarł 4 lutego 1927 roku w Warszawie, pozostawiając po sobie trwały ślad w historii architektury i ochrony zabytków w Polsce.

Życiorys

Po zakończeniu edukacji w realnej szkole w Warszawie w roku 1860, Józef Pius Dziekoński podjął naukę w Szkole Sztuk Pięknych. Pięć lat później, w 1866 roku, przeszedł do Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, gdzie w 1871 roku uzyskał tytuł architekta artysty klasy III. Specjalizował się głównie w projektowaniu budowli sakralnych. Był nie tylko przedstawicielem, ale także pionierem stylu znanego jako styl wiślano-bałtycki.

Dziekoński był współzałożycielem Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, a od 1893 roku aktywnie współpracował z Komisją do Badań Historii Sztuki w Polsce. W tym samym roku został mianowany architektem diecezji warszawskiej. W 1902 roku otrzymał zaszczytny tytuł akademika.

Jego działalność zaczęła obejmować również edukację. Był wykładowcą historii architektury średniowiecza oraz renesansu w ramach Kursów Politechnicznych, które miały miejsce na Wydziale Technicznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie w latach 1906-1907. Spędził także lata 1906–1914 jako członek TKN. Warto dodać, że był pierwszym dziekanem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.

Na koniec swojego życia Dziekoński spoczął na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, a jego grób znajduje się w kwaterze 25, w drugim rzędzie, na miejscu oznaczonym numerem 28.

Uczniowie

W gronie uczniów Józefa Piusa Dziekońskiego znaleźli się wyjątkowi uczniowie, którzy przyczynili się do dalszej jego chwały i renomy. Wśród nich byli: Czesław Domaniewski, J. Heppen, Józef Holewiński, P. Hoser, A. Krępski, Hugo Kuder, Z. Lewiński, Lewandowski, Franciszek Lilpop, H. Luft, Zdzisław Mączeński, Feliks Michalski, Aleksander Nieniewski, Ludwik Panczakiewicz, Rakiewicz, Rycerski, Szanior, Wiśniewski, Żychiewicz.

Odznaczenia i wyróżnienia

Józef Pius Dziekoński otrzymał szereg wyróżnień oraz odznaczeń za swoje zasługi i poświęcenie. Wśród nich znalazł się Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, który został mu nadany 2 maja 1922 roku.

Dodatkowo, uhonorowano go także Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego, co świadczy o jego znaczącej roli w społeczeństwie.

W 1919 roku uczelnia naukowa przyznała mu tytuł doktora honoris causa Politechniki Lwowskiej, co stanowiło kolejny krok w nagradzaniu jego osiągnięć.

Projekty

W kontekście projektów architektonicznych Józefa Piusa Dziekońskiego można wymienić szereg jego znakomitych realizacji. Oto niektóre z nich:

  • Przebudowa kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Starych Babicach,
  • kościół pw. św. Antoniego w Baku (Rosja), który został rozebrany w 1931 roku,
  • Katedra Wniebowzięcia NMP w Białymstoku,
  • Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Bielsku,
  • Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Błoniu,
  • Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Bobach-Kolonii,
  • Most na Sanie w Solinie,
  • Rozbudowa Kościoła w Brdowie,
  • buda kopalni Saturn w Czeladzi,
  • Kościół pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika w Czerwonce Liwskiej,
  • odbudowa wieży klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie, wykonana wspólnie z Szyllerem,
  • Kościół pw. św. Stanisława w Dąbrowie Wielkiej,
  • Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Dębem Wielkim,
  • Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła w Domaniewicach,
  • Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Długosiodle,
  • Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Garbowie,
  • Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Garwolinie,
  • Kościół w Gąbinie, który obecnie nie istnieje,
  • Kościół św. Katarzyny w Grybowie,
  • Restauracja Kościoła pw. św. Idziego w Inowłodzu,
  • Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Jadowie,
  • Kościół pw. św. Anny w Jakubowie,
  • Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Janowcu Kościelnym,
  • Willę Jakubówka w Józefowie,
  • Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława w Kałuszynie (1889-1893),
  • Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kamieńczyku,
  • Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Kamionnie,
  • Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Kazimierzu,
  • Kościół pw. Świętej Trójcy w Kołbieli,
  • Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Konstancinie-Jeziornie,
  • Kościół pw. św. Elżbiety Węgierskiej w Konstantynowie,
  • Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Kosowie Lackim,
  • Kościół św. Bartłomieja w Kuleszach Kościelnych,
  • Kościół pw. św. Walentego w Latowiczu,
  • Kościół pw. św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy w Leoncinie,
  • Kościół pw. św. Leonarda w Liwie,
  • kaplicę Scheiblera, czyli mauzoleum Scheiblerów na Starym Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Łodzi, w której pracował razem z Edwardem Lilpopem,
  • Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Lubochni,
  • Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Łohiszynie,
  • Kościół św. Bartłomieja w Łopienniku,
  • Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Malowej Górze,
  • Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Mokrymlipiu,
  • Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Mścibowie,
  • Rozbudowę i przebudowę kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Mińsku Mazowieckim,
  • Kościół św. Wojciecha w Nasielsku,
  • Kościół pw. św. Kajetana w Orłowie Murowanym,
  • Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pniewie,
  • Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Popowie Kościelnym,
  • kościół pw Przemienienia Pańskiego w Poświętnem,
  • Kościół pw. św. Rodziny w Przedczu (1904-1909),
  • Odbudowę i rozbudowę kościoła w Ptkanowie,
  • Dom Glogierów w Radomiu przy ulicy Sienkiewicza (1914),
  • kościół pw. św. Wojciecha BM w Puchałach,
  • kościół pw. św Antoniego Padewskiego w Radecznicy,
  • Restauracja kościoła Farnego w Radomiu,
  • Bazylikę Katedralną Opieki Najświętszej Maryi Panny w Radomiu,
  • Kościół pw. św. Macieja Apostoła i św. Katarzyny w Ratoszynie Pierwszym,
  • Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Rzekuniu,
  • Kościół pw. Najświętszego Zbawiciela w Rykach,
  • Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Skarżysku-Kamiennej,
  • szpital w Skierniewicach,
  • Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Stoczku Łukowskim,
  • Kościół pw. św. Marcina w Strykowie, wykonany wspólnie z Zdzisławem Mączeńskim,
  • Kościół pw. św. Trójcy w Strzelcach,
  • kościół pw. św. Mateusza Ewangelisty w Stułgach (Stulgiai) na Litwie,
  • Kościół pw. św. Mikołaja w Sulerzyżu,
  • kościół pw św. Franciszka z Asyżu w Szylelach (Šilalė) na Litwie,
  • Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Śniadowie,
  • kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Świerżach,
  • Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Tczowie,
  • Przebudowę kościoła św. Aleksandra na placu Trzech Krzyży w Warszawie,
  • bazylika katedralna św. Floriana na Pradze w Warszawie,
  • Kościół św. Stanisława Biskupa w Warszawie,
  • Rozbudowę kościoła św. Karola Boromeusza na Powązkach w Warszawie (1891-1898),
  • kościół Najświętszego Zbawiciela w Warszawie, zrealizowany wspólnie z Władysławem Żychiewiczem oraz Ludwikiem Panczakiewiczem,
  • Korytarz przy Kościele pw. Przemienienia Pańskiego w Warszawie,
  • Ołtarze w kościele św. Piotra i Pawła na Koszykach w Warszawie,
  • Współuczestniczył w projektowaniu Szpitala Tworkowskiego koło Warszawy (1891),
  • Zakład dla chłopców ks. Siemca przy ul. Lipowej w Warszawie (1898-1900),
  • Schronisko dla paralityków przy ul. Belwederskiej w Warszawie,
  • Kompleks nowego szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie, obejmujący cerkiew Matki Boskiej Nieustającej Pomocy oraz kaplicę Dzieciątka Jezus,
  • Dom banku H. Wawelberga przy ulicy Fredry 6 w Warszawie,
  • Kamienicę braci Zamboni ul. Marszałkowska 127 w Warszawie, uniesioną w wyniku działań wojennych,
  • Dom „Pod Syrenami” ul. Marszałkowska 65, również zniszczony w czasie II wojny światowej,
  • Kamienicę Scheiblera ul. Trębacka 4 w Warszawie,
  • Kamienicę Władysława Ławrynowicza al. Ujazdowskie 22 w Warszawie,
  • Mauzoleum Lesserów na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie,
  • Mauzoleum rodziny Hermana Junga na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie, w którym również pracował z Edwardem Lilpopem,
  • Cokół pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie.
  • Odrestaurowanie kościoła św. Anny w Wilnie,
  • Kościół pw. Najświętszego serca Pana Jezusa w Worowie,
  • kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Wąsewie,
  • kościół pw. św. Wojciecha w Wąwolnicy,
  • kościół pw. św. Michała Archanioła w Wysokiem,
  • Kościół pw. Świętej Rodziny w Zakopanem,
  • Muzeum tatrzańskie w Zakopanem, które obecnie nie istnieje,
  • kościół pw św. Doroty Dziewicy i Męczennicy w Zawadach,
  • kościół p.w. Przemienienia Pańskiego w Zuzeli,
  • Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zwoleniu,
  • kościół pw. Św. Bartłomieja Apostoła w Żelechlinku,
  • kościół pw. Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie.

Publikacje

Józef Pius Dziekoński w swoim dorobku artystycznym i naukowym pozostawił kilka znaczących publikacji, które zasługują na szczegółowe omówienie. Wśród nich znajduje się:

  • monografia kościoła parafialnego w Będkowie, wydana w Krakowie-Petersburgu w 1893 roku, licząca osiem stron oraz sześć tablic,
  • artykuł na temat kościoła parafialnego św. Floriana, który znajduje się na Pradze pod Warszawą, opublikowany w 1900 roku w numerze pierwszym czasopisma Architekt.

Przypisy

  1. a b c d e Śmierć architekta Józefa Piusa Dziekońskiego [online], e-kartka z Warszawy [dostęp 16.07.2020 r.]
  2. Józef PiusDziekoński, Monografia kościoła parafialnego w Będkowie, wyd. 1893 [online], polona.pl [dostęp 19.05.2018 r.]
  3. Architekt. 1900 nr 1 [online] [dostęp 14.09.2018 r.]
  4. Cmentarz Stare Powązki: ANTONI DZIEKOŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 28.05.2019 r.]
  5. Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917
  6. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.
  7. Zofia Podgórska-Klawe: Szpitale warszawskie 1388–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 219.
  8. Piotr Paszkiewicz: Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1991, s. 107. ISBN 83-900047-7-1.

Oceń: Józef Pius Dziekoński

★★★★★
Średnia ocena:4.69 Liczba ocen:17