Bronisława Kondratowicz

---

Życiorys

Pochodziła z rodziny inteligenckiej. Jej ojciec był powstańcem listopadowym, a żył aktywnie jako nauczyciel w gimnazjum. Po zamążpójściu, związała się z Hieronimem Kondratowiczem (który zmarł w 1923 roku) – specjalistą w dziedzinie górnictwa. Początkowo osiedli w Zagłębiu Dąbrowskim, później przenieśli się do Rosji, a w końcu osiedlili się w Warszawie, gdzie mieszkali od 1906 do 1923 roku.

W latach 1900–1905 zajmowała się przemycaniem przez granice zaborów różnych materiałów związanych z niepodległością, zwłaszcza broszur i prasy. Jej uczestnictwo w akcjach niepodległościowych było znaczące.

Od 1894 roku regularnie przyjeżdżała w Tatry, gdzie z każdym rokiem coraz mocniej angażowała się w poznawanie oraz badanie kultury, tradycji i folkloru góralskiego. W tym czasie nawiązała bliskie znajomości z wieloma osobami, takimi jak rodzina Dembowskich, Sabała, Stanisław Witkiewicz, Wojciech Brzega, Tytus Chałubiński, Karol Prószyński oraz Bartłomiej Obrochta.

Po odejściu męża, zamieszkała w „Chałupie pod wykrotem”, budynku, którego projekt stworzył wspólnie ze Stanisławem Witkiewiczem. Na jej życzenie, po śmierci, pochowano ją nieopodal grobów Stanisława Witkiewicza oraz Dembowskich na Starym Cmentarzu w Zakopanem.

Dorobek artystyczny

Bronisława Kondratowicz miała znaczący wpływ na polskie muzealnictwo, szczególnie w kontekście kultury góralskiej. Działała w Muzeum Tatrzańskim oraz w Polskim Towarzystwie Kulturalnym, gdzie nawiązała współpracę z warszawskim Muzeum Etnograficznym.

Słynęła z dokumentacji tradycyjnego budownictwa, a jej zdjęcia uchwyciły charakterystyczne elementy architektury góralskiej. Jedno z najbardziej rozpoznawalnych ujęć przedstawia ulicę w Spiszu słowackim, gdzie sfotografowała rząd domów z typowymi półszczytowymi dachami, zdobionymi koszyczkami i sterczynami.

Jej prace znalazły swoje miejsce w różnych publikacjach, w tym w albumie „Wieś i miasteczko” oraz w popularnej książce „Budownictwo drzewne i wyrobach z drzewa w dawnej Polsce” autorstwa Zygmunta Glogera. Bronisława Kondratowicz podarowała Towarzystwu Ochrony Zabytków Przemysłu (TOnZP) cenną kolekcję fotografii dotyczących drewnianego budownictwa.

Pasjonowała się również zbieraniem sztuki ludowej z różnych regionów, nie ograniczając się wyłącznie do Podhala. Jej zbiory obejmowały dzieła ze Śląska oraz innych górskich terenów. Dodatkowo, miała talent fotograficzny i płynnie posługiwała się gwarą podhalańską, co umożliwiało jej jeszcze dokładniejsze dokumentowanie lokalnych tradycji.

Większa część zbiorów, które zdobyła, została przekazana do Muzeum Tatrzańskiego. Wśród nich znalazły się: osiemnastowieczna rzeźba świętego Marka Ewangelisty, pochodząca z Czarnego Dunajca, krucyfiks ze Starego Bystrego oraz obraz Świętej Rodziny przy pracy z Kluszkowiec. Do jej zbiorów należały także unikatowe przedmioty, takie jak krzesiwko do niecenia ognia, górniczy kaganek, przyrząd do kręcenia powrozów i kołowrotek z Czarnego Dunajca czy samorodny korzeń z Kościeliska.

Bronisława Kondratowicz była nie tylko kolekcjonerką, ale również ważnym źródłem informacji o historii Tatr i Podtatrza, szczególnie związanej z Zakopanem. Muzeum Tatrzańskiemu jest jednym z miejsc, w którym można podziwiać efekty jej pracy oraz jej dziedzictwo.

Odniesienia kulturowe

Bronisława Kondratowicz jest postacią, która znalazła swoje miejsce w literaturze i sztuce, co potwierdzają odniesienia do niej w różnych dziełach. W szczególności Włodzimierz Wnuk w swoim utworze „Ku Tatrom” stworzył interesujący portret tej niezwykłej postaci.

Dodatkowo, Kazimierz Mokłowski w pracy zatytułowanej „Sztuka Ludowa”, wydanej w 1903 roku, wykorzystał fotografie autorstwa Kondratowicz. Na stronach 463, 464 i 465 zawarte zostały jej zdjęcia, które wzbogaciły jego publikację. Co więcej, Mokłowski naszkicował „Szczyt z Będzina, Gubernia Piotrkowska”, bazując na jednym z jej zdjęć opublikowanym na stronie 479.

---

Oceń: Bronisława Kondratowicz

---