Fiszel Zylberberg

---

Życiorys

Dorastał w tradycyjnym otoczeniu żydowskim, w którym jego rodzina miała istotne znaczenie. Wraz z dwoma braćmi, Josefem oraz Baruchem Jakobem, oraz siostrą – Jindą Machlą, tworzyli zgrany zespół. Jego ojciec, Wolf Zelig, był parnasem, czyli seniora lokalnej gminy żydowskiej, co wskazuje na ich status w społeczności. Matka, Hena Rachel z d. Nordenberg, pełniła rolę gospodyni domowej, a wieść o ich skromnym, aczkolwiek pełnym miłości, domu wzmacniał mały sklep spożywczy rodziców, z którego czerpali utrzymanie.

Fiszel uczęszczał do żydowskiej szkoły elementarnej (cheder), gdzie od najmłodszych lat rozwijał swoje umiejętności artystyczne. Już w tym wczesnym etapie nauczyciele zauważyli jego zdolności plastyczne, co skłoniło ich do wspierania go w dalszym kształceniu. Po zakończeniu edukacji podstawowej, w wieku szesnastu lat, postanowił przenieść się do Warszawy, z marzeniem o zdobyciu wykształcenia w dziedzinie sztuki.

W Warszawie przez pięć lat pobierał prywatne lekcje rysunku. Dzięki wsparciu finansowemu polskich Żydów, którzy wierzyli w jego talent, jak również pracy w wytwórni pocztówek, mógł skoncentrować się na rozwijaniu swoich umiejętności. W rezultacie w 1930 roku zapisał się do Szkoły Sztuk Pięknych (późniejszej ASP), gdzie zafascynował się techniką drzeworytu. Praca w pracowni prof. Władysława Skoczylasa była dla niego przełomowym doświadczeniem, które zdefiniowało jego dalszy rozwój artystyczny.

W 1935 roku, po ukończeniu studiów, dołączył do grupy artystycznej „Czerń i Biel”. Jego debiut miał miejsce na wystawie zorganizowanej przez tę grupę w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w 1936 roku, gdzie zaprezentował 22 prace, które zdobyły uznanie. To wydarzenie przyniosło mu stypendium rządowe w Paryżu przez osiem miesięcy. W stolicy Francji współpracował z różnymi czasopismami, a jego ryciny z Płocka zyskały rozgłos na „Exposition Internationale des Arts et Techniques dans la Vie Moderne” w 1937 roku.

Od tego momentu jego dzieła regularnie pojawiały się na wystawach w paryskich salonach. W 1938 roku, jego trzydzieści pięć dzieł zostało zaprezentowanych na wystawie poświęconej „Grafice żydowskiej”. Po zakończeniu tej ekspozycji, jego prace zdołano pokazać w Estonii oraz w kilku nadbałtyckich miastach Europy Wschodniej. Już w 1936 roku postanowił osiedlić się na stałe w Paryżu, gdzie poślubił Stenię Bonder.

Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Paryża przez Niemców w 1940 roku, Fiszel uciekł z miasta z innymi artystami żydowskiego pochodzenia. Po pewnym czasie wrócił jednak do żony, co okazało się tragiczną decyzją. 14 maja 1941 roku został aresztowany w wyniku wielkiej obławy. Roku później został uwięziony przez rok w obozie internowania Beaune-la-Rolande, gdzie mimo trudnych warunków nadal rysował. Z tej placówki deportowano go w lipcu 1942 roku do Auschwitz, gdzie zginął w październiku, tragicznie zamordowany przez Niemców w komorze gazowej.

Twórczość

Fiszel Zylberberg był artystą, którego pasje artystyczne oscylowały głównie wokół grafiki, choć jego twórczość obejmowała również malarstwo. W swojej ulubionej technice drzeworytu, mimo ograniczenia do czerni i bieli, wykazywał ogromną umiejętność operowania światłem i cieniem. Jego prace wyróżniały się znakomitymi kontrastami oraz swobodnym, malarskim rysunkiem, co nadawało im wysokie walory estetyczne. Tworzył różnorodne kompozycje, takie jak portrety, sceny rodzajowe, martwe natury oraz pejzaże. Zbiory jego dzieł można znaleźć w prestiżowych instytucjach, w tym w Muzeum Izraela w Jerozolimie, Muzeum Sztuki w Tel Awiwie, Muzeum Sztuki Współczesnej w Hajfie i Bibliotece Narodowej Francji w Paryżu.

Malarstwo

• martwa natura, 1936,
• portret Telii Schwartz,
• pejzaż.

Grafika

• chłopiec, lata 20. XX wieku,
• ulica w Płocku,
• cmentarz,
• w kraju,
• w lesie,
• w ogrodzie,
• drzewa,
• dachy,
• stodola,
• gospoda,
• portret mężczyzny,
• portret kobiety,
• autoportret,
• antek inwalida,
• bezrobotny,
• stara Żydówka,
• dziewczyna,
• dziewczyna w oknie,
• wiejska dziewczyna,
• kobieta,
• kochankowie,
• doniczka,
• podwórko,
• na balkonie,
• robotnicy,
• rybacy,
• piaskarz,
• krowa,
• mleczarz z krową,
• uchodźcy,
• niewola,
• kobieta na krześle, 1935,
• kościół gotycki, lata 30.,
• katedra Notre Dame w deszczu.

Rysunki

• ogródek i ogrodzenie w obozie internowania, 1941,
• spacerowicz w obozie internowania, 1941,
• baraki w Beaune-Le-Rolande, 1941,
• ogródek w obozie internowania, 1941,
• ogródek kwiatowy w obozie internowania, 1941,
• pole na skraju miasta, 1941,
• pola przyobozowe, 1941.

Upamiętnienie

W 2007 roku, paryskie Musée d’Art et d’Histoire du Judaïsme zorganizowało wyjątkową wystawę dedykowaną jego twórczości. Na ekspozycji zaprezentowano obrazy, które artysta namalował podczas swojego pobytu w obozie internowania w Beaune-la-Rolande.

---

Oceń: Fiszel Zylberberg

---