Stefan Cieśliński


Stefan Cieśliński był znakomitym specjalistą w dziedzinie geologii, który przyszedł na świat 28 stycznia 1928 roku w Płocku. Po długiej i pełnej osiągnięć karierze, zmarł 7 marca 2022 roku w Warszawie.

Jako geolog, Cieśliński zdobył uznanie za swoją pracę w zakresach, takich jak stratygrafia, kartografia geologiczna oraz geologia złożowa, wnosząc istotny wkład do rozwoju tej dziedziny nauki.

Młodość

Franciszek, ojciec Stefana, był starostą, a następnie zatrudniony w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Warszawie, gdzie pracował w MOB. W okresie swojej młodości, Stefan uczęszczał do szkoły podstawowej w Grójcu. Wydarzenia wojenne zaskoczyły go, gdy spędzał wakacje w Leszczynach, niedaleko Garwolina. Podczas wojny rodzina straciła swoje mieszkanie, co zmusiło ich do długiego pobytu na wsi, w domu dziadków.

Kontynuował naukę w gimnazjum, uczestnicząc w tajnych kompletach organizowanych w Garwolinie, gdzie uzyskał niewielką maturę, kończąc cztery klasy gimnazjum.

Okupacja – konspiracja

W latach 1944/45 Stefan Cieśliński przeżywał istotny moment w swoim życiu, związany z działalnością konspiracyjną oraz aresztowaniem przez niemieckie władze.

Dzięki ogromnym staraniom i determinacji, Cieśliński zdołał uwolnić się z więzienia, jednak w kolejnych miesiącach musiał ukrywać się w stolicy.

W czerwcu 1944 roku postanowił wrócić do Garwolina, jednak szybko zmieniający się front wojenny uniemożliwił mu bezpieczny powrót do Warszawy.

W tym czasie wziął udział w „Akcji Burza” organizowanej przez Armię Krajową w obwodzie „Gołąb” oraz w Garwolinie.

Po zakończeniu akcji, 24 września 1945 roku, zdecydował się ujawnić wraz z członkami swojego zgrupowania. Niestety, będąc świadkiem kolejnych aresztowań, znów zaangażował się w konspirację, tym razem w szeregach WIN-u.

Świadomość zagrożenia spowodowała, że 9 kwietnia 1947 roku skorzystał z amnestii, co w późniejszym czasie przyczyniło się do dalszych problemów z Urzędem Bezpieczeństwa.

Wykształcenie

Po zakończeniu działań wojennych, Stefan Cieśliński rozpoczyna edukację w warszawskim Liceum im. Króla Władysława IV. Po roku decyduje się na zmianę szkoły, przechodząc z profilu matematycznego do przyrodniczego. W klasie maturalnej po raz pierwszy styka się z geologią, co znacząco wpływa na jego przyszłe zainteresowania. Maturę zdaje w 1948 roku w Liceum imienia Adama Mickiewicza.

W tym samym roku rozpoczyna również studia geologiczne na Uniwersytecie Warszawskim. To był ostatni rok, w którym program studiów prowadzony był według zasad przedwojennych, co skutkowało brakiem rygorystycznej dyscypliny na wykładach. Dzięki temu, studenci mogli podejmować pracę zawodową w trakcie swoich studiów, co przyczyniło się do ich praktycznego rozwoju.

Praca w Państwowym Instytucie Geologicznym

Stefan Cieśliński rozpoczął swoją karierę zawodową w Państwowym Instytucie Geologicznym 10 marca 1949 roku, kiedy to dołączył do Wydziału Surowców Skalnych. Jego główne obowiązki obejmowały dokumentowanie złóż piasków, żwirów oraz glin ogniotrwałych. Dwa lata później, w 1952 roku, zdobył dyplom magisterski w dziedzinie geologii oraz paleontologii. Następnie przeniósł się do Wydziału Świętokrzyskiego PIG, gdzie prowadził badania geologiczne w okolicach Przedborza nad Pilicą, co przyczyniło się do jego zgłębienia tematyki kredowej.

W 1953 roku Stefan Cieśliński awansował na stanowisko kierownika Sekcji Surowców Fosforytowych, gdzie rozpoczął prace nad dokumentacją złóż fosforytów, zgodnie z Uchwałą Rządu. Kolejne zmiany w karierze przyniosły mu przejście do Zakładu Podstawowych Badań Geologicznych w 1954 roku. W krótkim czasie, bo już w 1955 roku, został adiunktem, a w 1958 obronił pracę doktorską poświęconą albowi i cenomanowi północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich.

W 1961 roku Cieśliński brał udział w pracach geologicznych na zachodniej części pustyni Gobi jako członek rekonesansowej Polskiej Ekspedycji Geologicznej w Mongolii. 1 stycznia 1962 przyjął kierownictwo Zakładu Stratygrafii, które pełnił przez kolejne 14 lat. W tym okresie intensywnie rozbudowywał tematykę zakładu, dostosowując ją do programów badawczych realizowanych przez Instytut. Zakład Stratygrafii zyskał reputację, wykonując szereg ekspertyz stratygraficznych na potrzeby prac wiertniczych.

W 1963 roku został powołany na Samodzielnego Pracownika Naukowo-Badawczego, a w 1973 roku otrzymał tytuł docenta. W 1965 roku uzyskał uprawnienia geologiczne w zakresie dokumentacji złóż, a kilka lat później w zakresie prac kartograficznych. Stefan Cieśliński aktywnie uczestniczył w wielu konferencjach i zjazdach naukowych, w tym w Międzynarodowym Kongresie Geologicznym w 1968 roku w Pradze, który został przerwany przez inwazję wojsk Układu Warszawskiego.

W ramach RWPG, Cieśliński prowadził działania dotyczące współpracy między krajami członkowskimi w zakresie stratygrafii, co skutkowało licznymi służbowymi wyjazdami do krajów socjalistycznych. W 1971 roku był delegatem Polski na sesję UNESCO w Paryżu, gdzie powołano program IGCP. W grudniu 1976 roku zrezygnował z kierownictwa Zakładu Stratygrafii, aby skoncentrować się na pracy na kontraktach zagranicznych, w regionach geologicznie mniej zbadanych.

Jego doświadczenia zawodowe obejmowały pracę w:

  • Norwegii (na Spitsbergenie) – 1978/1979, gdzie był współorganizatorem Stacji Polarnej w Zatoce Białych Niedźwiedzi oraz prowadził badania nad ruchami pionowymi Hornsundu,
  • Mongolii (w wschodniej Mongolii – Zanszire) – 1980/1981, biorąc udział w geologiczno-poszukiwawczych pracach nad rudami polimetali w Międzynarodowej Ekspedycji Geologicznej,
  • Algierii (na Saharze północno-wschodniej) – 1985/1988, gdzie kierował pracami poszukiwawczymi fosforytów, odkrywając i dokumentując jedne z największych złóż na świecie, we współpracy z Tadeuszem Wątkowskim.

Po powrocie z Algierii, w 1988 roku, Stefan Cieśliński rozpoczął pracę nad kartografią w ramach Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skalach 1:50 000 i 1:200 000. W 1992 roku przeszedł do Zakładu Geologii Czwartorzędu, gdzie kontynuował prace związane z kartografią oraz badaniami stratygraficznymi kredy lubelskiej. Po ponad 50 latach pracy w Państwowym Instytucie Geologicznym, w 1999 roku przeszedł na emeryturę.

Stefan Cieśliński opublikował ponad 150 prac oraz artykułów, z których część powstała we współautorstwie. Jego dorobek obejmuje publikacje popularnonaukowe, tablice oraz słowniki stratygraficzne, a także prace z zakresu paleogeografii, paleoklimatologii i ochrony środowiska. Przez wiele lat redagował wielotomową Budowę Geologiczną Polski, oraz tworzył prace z historii geologii i pamiętnikarskie związane z ekspedycjami geologicznymi, w których brał udział.

Odznaczenia i wyróżnienia

Stefan Cieśliński był osobą o bogatym dorobku, który został doceniony przez liczne wyróżnienia i odznaczenia. Wśród ich licznych form zauważamy m.in. Złoty i Srebrny Krzyż Zasługi, a także Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Na szczególną uwagę zasługują także inne nagrody, takie jak Odznaka Grunwaldzka, Medal Zwycięstwa i Wolności z 1945 roku, a także Srebrna Odznaka Zasłużony dla Warszawy. Nie można również pominąć Złotej Odznaki Zasłużony dla polskiej geologii oraz Odznaki Instytutu Geologicznego. Dodatkowo Stefan Cieśliński odznaczony został Złotą Odznaką Państwowego Instytutu Geologicznego oraz mongolską odznaką Zasłużony dla Gobi Ałtaju.

W swoim dorobku posiadał medal XXX-lecia i XL-lecia, a także szereg dyplomów oraz wyróżnień, które honorowały jego wybitną pracę. Jednym z najważniejszych osiągnięć była Nagroda I Stopnia Ministra Ochrony Środowiska, przyznana za wyjątkowe osiągnięcia twórcze.

Warto wspomnieć, że Cieśliński uzyskał również stopień dyrektora górniczego I stopnia, co uprawniało go do noszenia honorowego kordzika do munduru.

Emerytura

Po dokonaniu przejścia na emeryturę, Stefan Cieśliński zyskał nową pasję, która skupiła się na historii. Publikuje prace naukowe, które dotyczą m.in. geologicznych aspektów pradziejów Ziemi Janowskiej oraz najazdów mongolsko-tatarskich na obszar południowej Lubelszczyzny w XIII wieku.

W swoim dorobku posiada także wiele opracowań, które koncentrują się na Powstaniu Styczniowym. Wśród jego przedsięwzięć znajduje się zorganizowanie wystawy zatytułowanej Batorz w mrokach geologicznej historii. Cieśliński jest także aktywnym członkiem Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy.

Jako członek Stowarzyszenia Emerytowanych Pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego, podzielił się swoimi doświadczeniami z pracy badawczo-organizacyjnej na Spitsbergenie, co zaowocowało publikacją W lodach dalekiej północy w 2010 roku, oraz wspomnieniami z poszukiwań złóż fosforytów w Algierii, wydanymi pod tytułem Sahara moich wspomnień w 2013 roku.

Wybrane publikacje

Stefan Cieśliński to wybitna postać w dziedzinie geologii, która przyczyniła się do rozwoju stratygrafii oraz badań geologicznych w Polsce. Wśród jego bogatego dorobku publikacyjnego wyróżniają się prace dotyczące różnych aspektów geologii, szczególnie dotyczące kredy oraz stratygrafii.

  • Cieśliński S., 1956, stratygrafia i tektonika kredy w regionie między Dobromierzem a Józefowem do Przedborza nad Pilicą. Opublikowane w Biuletynie IG, numer 11,
  • Cieśliński S., 1959, badania nad albem i cenomanem północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Publikacja w Pracach IG, tom XXVIII,
  • Cieśliński S., 1959, artykuł dotyczący podziału stratygraficznego górnej kredy w Polsce. Zestawienie w Przeglądzie Geologicznym, numer 5,
  • Cieśliński S., 1959, badania początków transgresji górno kredowej. Zawarte w Kwartalniku Geologicznym, Tom III, zespół 4,
  • Cieśliński S., 1960, biostratygrafia i fauna albu w Polsce. Publikacja w Pracach IG, tom XXX, część II, (z okazji czterdziestolecia Instytutu Geologicznego),
  • Cieśliński S., Tröger K. A., 1964, dzieło na temat kredy epikontynentalnej w Europie Środkowej, obejmujące Polskę, Czechosłowację i Niemcy, opublikowane w Kwartalniku Geologicznym, zespół 4,
  • Cieśliński S., 1965, artykuł dotyczący klimatu górnej kredy w Polsce. Został umieszczony w Geologischen Rundschau, tom 54, numer 1,
  • Cieśliński S., 1965, stratygrafia oraz fauna cenomanu. Opublikowane w Biuletynie IG, numer 192,
  • Cieśliński S., 1966, badania nad inoceramami oraz ich stratygraficzną rolą. Publikacja w Berichte der Deutschen Gesellschaft, numer 11,
  • Cieśliński S., Pożaryski W., 1970, prace nad stratygrafią mezozoiku wokół Gór Świętokrzyskich, szczególnie kredą. Opublikowane w Pracach IG, tom LVI,
  • Uberna J., Cieśliński S., Błaszkiewicz A. (i inni), 1971, kredowe osady fosforytonośne w Polsce. Publikacja w Biuletynie IG, numer 246,
  • Cieśliński S., 1976, rozwój bruzdy duńsko-polskiej na obszarze świętokrzyskim. Zawarte w Biuletynie IG, numer 295,
  • Cieśliński S., Dąbrowska Z., 1978, badania nad budową podłoża trzeciorzędowego w rejonie Bełchatowa. Artykuł w Kwartalniku Geologicznym, tom 22, zespół 4,
  • Błaszkiewicz A., Cieśliński S., 1979, prace nad systematyzacją stratygrafii górnej kredy w Polsce. Zawarte w Kwartalniku Geologicznym, tom 23, zespół 3,
  • Cieśliński S., 1987, monografia dotycząca inoceramów albu i cenomanu oraz ich znaczenia stratygraficznego. Opublikowana w Biuletynie IG, numer 354,
  • Buraczyński J., Cieśliński S., Siemiątkowski J., 1998, badania nad piaskowcami żelazistymi w regionie Annowa. Publikacja w Przeglądzie Geologicznym, numer 9,
  • Walaszczyk I., Cieśliński S., Sylwestrzak H., 1999, opracowanie na temat wybranych geozabytków osadów kredowych w centralnej i wschodniej Polsce. Prace Instytutu Geologicznego, numery specjalne, tom 2.

W zakresie budowy geologicznej Polski Cieśliński zaprezentował:

  • Cieśliński S., 1970, fauna kredowa. W: Katalog Skamieniałości, Budowa Geologiczna Polski, tom II,
  • Cieśliński S., 1973, prace dotyczące kredy. W: Budowa Geologiczna Polski – Mezozoik, tom I, część 2,
  • Cieśliński S., 1984, badania nad inoceramami. W: Budowa Geologiczna Polski, tom III, Mezozoik – Kreda, Atlas skamieniałości przewodnich i charakterystycznych,
  • Cieśliński S., 2002, seria wydawnicza poświęcona Budowie Geologicznej Polski (40 lat Historii). Artykuł w Przeglądzie Geologicznym, nr 7.

W zakresie map geologicznych opublikował:

  • Cieśliński S., 1993, Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Zakrzówek,
  • Cieśliński S., 1998, Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Wysokie,
  • Rzechowski J., Cieśliński S., 1998, Mapa Geologiczna Polski 1:200 000, arkusz Chełm i Horodło,
  • Rzechowski J., Cieśliński S., Kubica B., 1998, Mapa Geologiczna Polski 1:200 000, arkusz Tomaszów Lubelski i Dołhobyczów.

W swojej pracy międzynarodowej Cieśliński przedstawił:

  • Cieśliński S., Rutkowski E., 1962, badania archeocjatów w południowo-wschodniej części Kotliny Wielkich Jezior w Mongolii. Publikacja w Przeglądzie Geologicznym, nr 7,
  • Cieśliński S., 1984, artykuł na temat czwartorzędowych ruchów pionowych wybrzeży Horsnundu. Zawarte w Przeglądzie Geologicznym, nr 10,
  • Jęczmyk M., Cieśliński S., 1986, analiza spektrów minerałów ciężkich w obszarze Hornsundu. Publikacja w Studiach Geologicznych Polonica, tom LXXXIX,
  • Cieśliński S., Wątkowski T., 1991, badania nad fosforytami w rejonie Bir el Ater w Algierii. Publikacja w Przeglądzie Geologicznym, nr 9.

W kontekście regionalnym oraz historycznym Cieśliński napisał:

  • Cieśliński S., 1993, ludowe słownictwo geologiczne Lubelszczyzny. Publikacja w Przeglądzie Geologicznym, nr 10,
  • Cieśliński S., 2001, opracowanie na temat Batorza w czasie najazdów mongolsko-tatarskich. Krosno, drugie wydanie w 2006,
  • Cieśliński S., 2003, badania dotyczące Batorza i najazdów tatarskich na terenie Polski i Litwy. Publikacja w „Korzeniach Janowskich”, nr 1, Janów Lubelski,
  • Cieśliński S., 2004, prace na temat prehistorii Ziemi Janowskiej. W „Korzeniach Janowskich”, nr 3, Janów Lubelski,
  • Cieśliński S., 2005, badania nad Hutą Krzeszowską w kontekście Powstania Styczniowego. W „Korzeniach Janowskich”, nr 5, Janów Lubelski,
  • Cieśliński S., 2006, artykuł na temat Ziemi Janowskiej w okresie Powstania Styczniowego 1863 -1864,
  • Cieśliński S., 2007, publikacja omawiająca ostatnią kampanię „Lelewela” według źródeł historycznych. W „Korzeniach Janowskich”, nr 9, Janów Lubelski.

Na zakończenie, Cieśliński podjął również temat wspomnień:

  • Cieśliński S., 2010, relacja z polskiej ekspedycji na Spitsbergen. Opublikowane w serii Wokół Geologii, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa,
  • Cieśliński S., 2013, wspomnienia związane z Saharą. Publikacja w serii Wspomnienia Stowarzyszenia Emerytowanych Pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa.

Przypisy

  1. Żegnamy doc. dr. Stefana Cieślińskiego - Państwowy Instytut Geologiczny - PIB [online], pgi.gov.pl [dostęp 25.04.2024 r.]

Oceń: Stefan Cieśliński

Średnia ocena:4.84 Liczba ocen:22