Włodzimierz Brus

---

Życiorys

Włodzimierz Brus, tragicznie doświadczony przez historię, stracił swoją całą rodzinę w Treblince w 1942 roku. W młodości związał się z Komsomołem, a swoją ścieżkę edukacyjną rozpoczął od studiowania ekonomii na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie oraz w Instytucie Handlu we Lwowie. Działał jako członek Związku Patriotów Polskich. W latach 1941-1944 kontynuował studia doktoranckie na Uniwersytecie Leningradzkim.

W 1944 roku pełnił rolę oficera politycznego w armii Berlinga, a następnie objął funkcję oficera Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego. Jako autor propagandowych broszur, takich jak Urojenia i rzeczywistość. Prawda o ZSRR oraz Polska 1918–1926, krytykował przedwojenne władze, przedstawiając je jako dyktaturę sanacyjną.

W 1946 roku, w stopniu majora, został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy za swoje osiągnięcia w pracy oświatowej i kulturalnej, a kilka miesięcy później, 9 stycznia 1947, otrzymał Złoty Krzyż Zasługi. Z wojska odszedł w 1947, w stopniu podpułkownika. Kolejne lata spędził w redakcji miesięcznika „Nowe Drogi”. W 1949 roku rozpoczął pracę jako wykładowca Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, a od 1950 do 1956 roku kierował Katedrą Ekonomii na tejże uczelni.

Od 1950 do 1957 roku był zatrudniony w Katedrze Ekonomii Politycznej Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR. W 1951 roku uzyskał stopień doktora, a w styczniu 1952 został profesorem nadzwyczajnym SGPiS. Jego działalność naukowa przyniosła mu również tytuł profesora Uniwersytetu Warszawskiego od 1954 roku, a także pracę w Instytucie Nauk Społecznych przy KC PZPR.

Brus był aktywnym członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Pracowników Nauki, a jego wpływ na awanse naukowe ekonomistów w Polsce był nie do przecenienia w trudnych czasach stalinowskich. Po wojnie, najpierw przynależał do Polskiej Partii Robotniczej, a później do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, z której opuścił szeregi w 1967 roku po wykluczeniu jego żony Heleny Wolińskiej.

W trudnym klimacie politycznym, w następstwie nagonki antysemickiej po wydarzeniach marcowych, Brus zmuszony był do emigracji w 1968 roku. Swoje doświadczenie wykorzystał w krajach Europy Zachodniej, m.in. na uniwersytetach w Oksfordzie, gdzie badał gospodarkę socjalistyczną. W latach 70. czynnie wspierał opozycję demokratyczną w Polsce, a ponadto podejmował tajną współpracę z wschodnioniemiecką służbą bezpieczeństwa Stasi jako agent o pseudonimie Fakir.

Jednym z jego największych osiągnięć naukowych jest książka Od Marksa do rynku (ang. From Marx to the Market, 1989, wydanie polskie w 1992 roku), którą napisał wspólnie z Kazimierzem Łaskim.

Poglądy

Ekonomiczne koncepcje Włodzimierza Brusa wzbudziły znaczące zainteresowanie wśród chińskich ekonomistów oraz reformatorów, co zaowocowało licznymi zaproszeniami do Chin, które zaczęły się w 1979 roku. W trakcie swojego pobytu w Kantonie miał on okazję spotkać się z Kazimierzem Mijalem, osobą związaną z historią polskiego komunizmu, byłym bliskim współpracownikiem Bolesława Bieruta, który przeszedł na prochińskie stanowiska.

Mijal, będący założycielem Komunistycznej Partii Polski w 1965 roku, był również jednym z redaktorów Radia Tirana w latach 1966-1978. Społeczno-polityczne tło tych relacji podkreśla, jak istotne były idee Brusa, które wpłynęły na myślenie reformatorów chińskich.

Włodzimierz Brus postulował konieczność rezygnacji z scentralizowanego modelu zarządzania gospodarką socjalistyczną. Zamiast tego proponował zintegrowanie planowania z mechanizmem rynkowym, co miało obejmować głęboką decentralizację podejmowania decyzji oraz zarządzania. Jego podejście, bliskie ideom innych wybitnych myślicieli, takich jak czeski ekonomista Ota Šik oraz węgierski ekonomista János Kornai, zyskuje uznanie jako stworzenie podstaw teoretycznych reform, które miały miejsce w latach transformacji ekonomicznej pod przewodnictwem Deng Xiaopinga.

Życie prywatne

Włodzimierz Brus był mężem Heleny Wolińskiej-Brus w obu jej związkach małżeńskich. Po jego śmierci spoczął na cmentarzu Wolvercote w Oksfordzie. To ważne miejsce stało się również ostatecznym miejscem spoczynku dla jego małżonki, która dołączyła do niego tam rok później.

---

Oceń: Włodzimierz Brus

---