Maria Arnoldowa, z domu Altberg, to postać, która z pewnością zapisała się na trwałe w historii polskiego bibliotekarstwa. Urodziła się 26 października 1893 roku w Płocku, a zmarła 16 maja 1995 roku w Warszawie. Przez długie lata swojej działalności, Arnoldowa pełniła rolę bibliotekarki, a także była inicjatorką oraz kierowniczką Biblioteki Dziecięcej Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci na warszawskim Żoliborzu.
Jej praca w bibliotece miała ogromne znaczenie dla lokalnej społeczności, gdyż dążyła do zapewnienia dostępu do literatury najmłodszym. Maria Arnoldowa przyczyniła się do rozwoju czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży, będąc pionierką wielu innowacyjnych rozwiązań w tej dziedzinie.
Życiorys
Maria Arnoldowa przyszła na świat w żydowskiej rodzinie jako najmłodsza z pięciorga dzieci. Jej ojciec, Mojżesz Altberg, był księgowym i znanym działaczem społecznym, a przez wiele lat pełnił funkcję prezesa Banku Spółdzielczego w Płocku. Matka, Paulina (z domu Golde), pracowała jako nauczycielka muzyki. Jej rodzeństwo, obejmujące braci Lucjana (późniejszego adwokata, który zmienił nazwisko na Laskowski) i Józefa (architekta, który poległ w 1939 roku), oraz siostry Annę (specjalistkę w dziedzinie przyrody, wykładowczyni Uniwersytetu Warszawskiego, po II wojnie światowej Uniwersytetu Łódzkiego) i Emmę (pianistkę), posiadało wykształcenie zdobyte za granicą.
Maria ukończyła siedmioklasową szkołę średnią w Płocku, a następnie zdawała dodatkowy egzamin maturalny w męskim gimnazjum. W 1917 roku rozpoczęła studia z zakresu historii na Uniwersytecie Warszawskim. Już w 1922 roku zaczęła pracę w Gabinecie Nauk Historycznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, gdzie zaangażowała się w prace nad Bibliografią historii polskiej, kierowanych przez Ludwika Finkla. W roku 1920 poślubiła kolegę ze studiów, Stanisława Arnolda, który później zyskał uznanie jako historyk i członek Polskiej Akademii Nauk. W 1926 roku obroniła pracę doktorską pod kierunkiem Marcelego Handelsmana, temat jej rozprawy brzmiał: Proces polsko-krzyżacki w 1422 roku, co zaowocowało uzyskaniem tytułu doktora filozofii.
Od 1933 roku była zaangażowana w działalność biblioteki żoliborskiego oddziału Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, którą kierował lekarz i pedagod, Aleksander Landy. Maria była zafascynowana programem wychowawczym oraz bibliotekarskim tej instytucji. Nie ograniczając się jedynie do doradzania, aktywnie uczestniczyła w rozwoju biblioteki. Wnioskowała o prowadzenie dwóch jednostek: wypożyczalni i czytelni, dostarczając również listę potrzebnych pozycji literackich oraz działań promujących czytelnictwo, takich jak konkursy czy spotkania z autorami.
Jednym z jej celów było wykształcenie młodych czytelników, aby potrafili korzystać z dostępnych zasobów bibliotecznych, takich jak katalogi i bibliografie. W ramach wsparcia w prowadzeniu Czytelni, Maria znalazła pomoc w osobach dorosłych, w tym rodziców młodych czytelników, co znacznie ułatwiało jej pracę. Przy współpracy z kierowniczką Biblioteki Wzorowej dla Dzieci, Marii Gutry, biblioteka organizowała różnorodne wydarzenia, co przyczyniło się do wzrostu liczby czytelników.
W związku z wybuchem II wojny światowej oraz przystosowaniem budynku placówki do użytku wojskowego, w 1939 roku biblioteka została przeniesiona. Maria wzięła na siebie opiekę nad dziećmi, które w chaosie wojennym przybyły do Towarzystwa; szybko udało jej się wyjechać do Wilna, gdzie prowadziła internat dla uchodźców, a później żłobek. Wróciła do Warszawy jesienią 1941 roku, kiedy to, mimo trwających działań wojennych, biblioteka kontynuowała swoją działalność nielegalnie, a później udało się jej wznowić funkcjonowanie czytelni, która stała się miejscem artystycznych i literackich zajęć.
Po zniszczeniu księgozbioru w czasie powstania warszawskiego, Arnoldowa wyjechała do Krakowa, gdzie brała udział w tajnym nauczaniu oraz była zatrudniona w Bibliotece Jagiellońskiej, pracując nad bibliografią dla nowego Państwowego Instytutu Książki. Po wojnie wróciła do Warszawy, gdzie podjęła pracę w odnowionej Bibliotece i Świetlicy Dziecięcej przy Centralnym Ośrodku Higieniczno-Wychowawczym Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, czerpiąc z wcześniejszych doświadczeń. Tworzyła tam bibliotekę, w której korzystały później znane osobistości, w tym Zbigniew Zapasiewicz, Jerzy Karaszkiewicz, czy kardiolog Zbigniew Religa.
W 1951 roku Maria została usunięta z pracy w bibliotece dziecięcej, nie spełniając oczekiwań nowego reżimu, co skłoniło ją do zmiany zawodu na Bibliotekę Instytutu Chemii Ogólnej w Warszawie. Po przejściu na emeryturę w 1958 roku, Maria poświęciła się swoim pasjom związanym z historią, biorąc udział w projektach dotyczących Bibliografii historii polskiej oraz badań nad dawną Warszawą pod kierunkiem profesora Adama Wolffa.
Maria Arnoldowa zmarła 16 maja 1995 roku w wieku 101 lat i została pochowana na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie.
Przypisy
- M.P. z 1947 r. nr 103, poz. 685 „za wybitne zasługi na polu opieki nad dzieckiem”.
- Wykaz miejsc spoczynku - Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich - Ogólnopolski portal bibliotekarski [online], www.sbp.pl [dostęp 15.05.2020 r.]
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Jan Zygmunt Jakubowski | Krzysztof Malinowski | Wiktoria Malicka | Maria Macieszyna | Sylwester Czosnowski | Franciszek Korwin-Szymanowski | Stanisław Balcerzyk | Jan Lutyński | Bożena Wagner | Stanisław Garlicki (1875–1935) | Stefan Cieśliński | Renata Walczak | Włodzimierz Brus | Ludwik Krzywicki | Norbert Wójtowicz | Urszula Soczyńska | Edward Czesław Szymczewski | Ludwika Karpińska-Woyczyńska | Marlena Piekut | Maciej ŻurowskiOceń: Maria Arnoldowa