Tadeusz Mazowiecki

---

Życiorys

Młodość

Tadeusz Mazowiecki ukończył w 1946 roku Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku. Po tym wydarzeniu rozpoczął studia na kierunku prawniczym na Uniwersytecie Warszawskim, które nie zostały ukończone. W tym czasie był aktywnie zaangażowany w działalność akademicką, będąc członkiem organizacji „Caritas Academica”, a od 1947 do 1948 roku pełnił obowiązki przewodniczącego Akademickiej Spółdzielni Wydawniczej. Choć w tym samym roku przystąpił do Stronnictwa Pracy, szybko opuścił szeregi tej partii.

Działalność w Polsce Ludowej

Stowarzyszenie „Pax”

W okresie 1948–1955 Tadeusz Mazowiecki był aktywnym członkiem Stowarzyszenia „Pax”. Już pod koniec lat 40. zaangażował się w wewnętrzne dyskusje dotyczące programu tej organizacji, wyrażając sceptycyzm co do jednoznacznego poparcia dla socjalistycznego ustroju. Na początku swojej działalności był związany z tygodnikiem „Dziś i Jutro”, a później w latach 1950–1952 pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Słowa Powszechnego”. W 1952 roku stał się uczestnikiem grupy młodych działaczy, w tym z Januszem Zabłockim, którzy zapoczątkowali wewnętrzne dyskusje, które stały się podwaliną tzw. frondy. Uczestnicząc w tych debatach, podkreślał, iż jego działania w życiu publicznym mają być związane z odpowiedzialnością katolicką w polityce. Z tego powodu został odsunięty od działalności w Warszawie, co skłoniło go do przeniesienia się do Wrocławia, gdzie współzałożył „Wrocławski Tygodnik Katolików” oraz naczelnemu redagował ten tytuł w latach 1953–1955.

W 1952 roku był jednym z bohaterów broszury „Wróg pozostał ten sam” opublikowanej przez PAX, która zawierała wypowiedzi księży oraz katolickich działaczy wyrażających sprzeciw wobec remilitaryzacji Niemiec Zachodnich oraz stawiających na pokój w Polsce Ludowej. W 1953 roku napisał krytyczny artykuł o biskupie Czesławie Kaczmarku, który został skazany na karę w procesie pokazowym. Wiosną 1955 roku zaangażował się w rolę lidera opozycji w Stowarzyszeniu „Pax”, podnosząc zarzuty wobec niedemokratycznego kierownictwa organizacji prowadzonego przez Bolesława Piaseckiego, a także nadmiernego lojalizmu w stosunku do państwa oraz w sprawie relacji z duchowieństwem. W wyniku tego sprzeciwu został odwołany z funkcji redaktora naczelnego „WTK” oraz przeniesiony do pracy w Instytucie Wydawniczym „Pax”, a 9 września 1955 roku zawieszono go w prawach członka organizacji. W ramach tzw. frondy, przyczynił się do powstania Klubu Okrągłego Stołu oraz Klubu im. Emmanuela Mouniera, które miały na celu poszukiwanie związków między katolickimi a lewicowymi wartościami. Ostatecznie, na przełomie 1955 i 1956 roku, Mazowiecki odszedł z „Paxu”, a będąc w Wrocławiu, zasiadał w Wojewódzkiej Radzie Narodowej.

KIK i „Więź”

Po zakończeniu współpracy z „Paxem”, Tadeusz Mazowiecki nawiązał kontakty ze środowiskiem „Tygodnika Powszechnego”, a także z Klubem Krzywego Koła oraz redakcją „Po prostu”. Należał do autorów publikacji „Wielkie sprzeniewierzenie” w „Po Prostu”, gdzie tłumaczono wcześniejsze zaangażowanie z prospołeczną perspektywą. W październiku 1956 roku współorganizował nowe, niezależne stowarzyszenie katolików świeckich, pełniąc jednocześnie rolę sekretarza. 24 października tego samego roku, znalazł się w gronie sygnatariuszy deklaracji założycielskiej Ogólnopolskiego Klubu Postępowej Inteligencji Katolickiej (OKPIK), gdzie również został sekretarzem. Jednocześnie był kandydatem na zastępcę redaktora naczelnego dwutygodnika „Droga”, który miał być organem OKPIK, jednak nie ukazał się.

Po likwidacji OKPIK w 1957 roku, uczestniczył w założeniu warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej, a do 1963 roku był członkiem zarządu. Wspierał także powstanie miesięcznika „Więź”, a w 1958 roku objął stanowisko redaktora naczelnego tego czasopisma. W 1957 roku był współtwórcą przedsiębiorstwa Libella, a jego aktivność polityczna zakończyła się wyborem na posła we Wrocławiu w końcu lat 60., co doprowadziło do członkostwa w zarządzie tamtejszego Klubu Inteligencji Katolickiej (KIK), a w latach 1968–1969 ponownie wrócił do zarządu KIK w Warszawie. Na łamach „Więzi” prezentował lewicowo-liberalne poglądy, inspirowane personalizmem Emmanuela Mouniera, oraz starał się prowadzić dialog z niezależnymi intelektualistami. W 1962 roku doszło do sporu w środowisku „Więzi” dotyczącego narodowych tradycji; Tadeusz Mazowiecki stanął po stronie rewizjonistów w PZPR.

W 1963 roku był jednym z autorów instytucjonalnej opinii w sprawie nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Stolicą Apostolską, a w 1964 roku władze Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej krytykowały jego działalność redakcyjną, sugerując, że „Więź” wypełnia „dywersyjną” rolę wobec partii. W 1968 roku został ostro skrytykowany przez Stefana Wyszyńskiego za cykl artykułów o księżach w Polsce, co skutkowało zakazem publikowania przez księży w tym czasopiśmie.

Sejm PRL

W latach 1961–1972 Mazowiecki zasiadał w Sejmie PRL, reprezentując katolicką grupę Znak. Zachował mandaty poselskie w okręgach wrocławskim (1961–1969) oraz chełmskim (1969–1972). Używał nazwiska na liście wyborczej Frontu Jedności Narodu, gdzie w 1961 roku zdobył 262,537 głosów (97,42%), w 1965 roku 289,676 głosów (96,60%), a w 1969 roku 196,010 głosów (98,92%). W Sejmie pracował w Komisji Oświaty i Nauki oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych. Jako представитель Znaku, krytykował ustawy dotyczące systemu nauki i domagał się ustawowych gwarancji dla religii w edukacji. W wyborach w 1965 roku zdobył czwarte miejsce w swoim okręgu, w 1969 zajął trzecie miejsce (98,92% głosów).

Po grudniu 1970 roku, Mazowiecki wnioskował o powołanie komisji sejmowej mającej na celu zbadanie wydarzeń z tego okresu. Już w styczniu 1972 roku, władze PRL odmówiły mu kolejnej kandydatury do Sejmu.

Lata 1972–1980

Od 1975 roku, aż do 1981 roku, pełnił funkcję wiceprezesa warszawskiego KIK. Pod koniec 1976 roku podpisał list środowiska Znaku protestujący przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W tym samym roku, w wywiadzie dla „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, nawoływał do demokratyzacji w Polsce. W maju 1977 roku, jako mąż zaufania, monitorował protesty w kościele św. Marcina przeciwko aresztowaniom działaczy Komitetu Obrony Robotników. W listopadzie tego samego roku był jednym z organizatorów sesji „Chrześcijanie wobec praw człowieka”, zrealizowanej w KIK. Pracował również nad tekstem dotyczących Kościoła i katolików w Polsce Ludowej, dla Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. Był także sygnatariuszem deklaracji założycielskiej Towarzystwa Kursów Naukowych i aż do 1980 roku był członkiem jego komisji programowej. 14 listopada odbyło się jego pierwsze, otwarte spotkanie Komitetu „Doświadczenie i Przyszłość”. W styczniu 1979 roku, podpisał list przeciwny aresztowanemu Kazimierzowi Świtoniowi.

Lata 1980–1989

W trakcie wydarzeń sierpniowych w 1980 roku, był jednym z sygnatariuszy apelu 64 intelektualistów do władz PRL o dialog ze strajkującymi robotnikami. W dniach 22-24 sierpnia 1980 roku, razem z Bronisławem Geremkiem, udał się do Stoczni Gdańskiej z apelem o mediatowanie. Wkrótce potem został przewodniczącym Komisji Ekspertów przy MKS i wspierał negocjacje z przedstawicielami PRL. Po zakończeniu strajku, stał się głównym doradcą Lecha Wałęsy, a formalnie, od stycznia 1981 roku, a także członkiem Rady Programowo-Konsultacyjnej przy KKP. W styczniu 1981 roku, KKP mianowała go redaktorem naczelnym „Tygodnika Solidarność”, a jego pierwszy numer ukazał się 3 kwietnia 1981. Jego miejsce w „Więzi” zajął Wojciech Wieczorek.

Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce, Tadeusz Mazowiecki został zatrzymany 13 grudnia 1981 roku w sopockim Grand Hotelu i internowany w Strzebielinku. Pojawiły się doniesienia o jego rzekomej śmierci, a 22 grudnia przewieziono go do obozu w Jaworzu; po jego likwidacji, przebywał w internacie w Darłówku. Ostatecznie, został zwolniony 23 grudnia 1982 roku, co opisał w swoich wspomnieniach opublikowanych w 1983 roku.

Po wyjściu z internowania, aż do końca lat 80. był w ścisłym gronie doradców Lecha Wałęsy, nie wracając do redakcji „Więzi”, jednak pozostając w jej kolegium. W listopadzie 1983 roku objął przewodnictwo rady programowej warszawskiego KIK-u, a do 1987 roku ponownie był członkiem zarządu. Pod jego przewodnictwem, rada programowa opublikowała dokument w czerwcu 1984 roku zatytułowany „Stan świadomości społecznej. Próba diagnozy – kierunki oddziaływania”, wskazujący na znaczenie „Solidarności” w przywracaniu społecznej podmiotowości oraz blokowanie tej podmiotowości przez stan wojenny. Raport ten nie spotkał się z aprobatą władz PRL, co prowadziło do represji administracyjnych, oraz zlikwidowano funkcjonującą radę programową w 1985 roku. W 1985 roku, Tadeusz Mazowiecki był członkiem zespołu redakcyjnego dokumentu „Raport: Polska 5 lat po sierpniu”, a z Kazimierzem Dziewanowskim, wspólnie napisali rozdział o sytuacji politycznej.

W latach 1987–1988 spędził czas za granicą, gdzie wygłosił liczne odczyty i prowadził rozmowy z wpływowymi politykami oraz działaczami z różnych krajów. Był sygnatariuszem oświadczenia opozycji, które sformułowało cele zadań dla działaczy w Polsce. W styczniu 1988 roku, wszedł do oficjalnego zespołu doradców Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” i 4 maja tego roku podjął działania mediacyjne między stoczniowcami a władzami PRL. Doradzał także strajkującym w Gdańsku do 10 maja 1988 roku.

Od 1988 do 4 września 1989 roku, jednocześnie piastował stanowisko wiceprezesa warszawskiego KIK-u oraz został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Kierował w nim komisją pluralizmu związkowego, a również uczestniczył w rozmowach Okrągłego Stołu, gdzie opowiadał się za pokojowym objęciem władzy z rąk PZPR. Brał aktywny udział w rozmowach plenarnych Okrągłego Stołu oraz spotkaniach w Magdalence, co doprowadziło do przeprowadzenia częściowo wolnych wyborów 4 czerwca 1989 roku.

W dniu 8 kwietnia 1989 roku, podczas zjazdu Komitetu Obywatelskiego, przedstawił pomysł na rozszerzenie kadry opozycji w wyborach o przedstawicieli nieliberalnych ugrupowań. Na znak protestu przeciwko jego zignorowaniu, odmówił kandydowania do parlamentu, mimo że długo zajmowano dla niego wolne miejsce na liście we Włocławku. Został jednak zmienionym redaktorem naczelnym „Tygodnika Solidarność” po wznowieniu jego publikacji, a 14 lipca 1989 roku, w artykule opublikowanym na łamach „TS”, skrytykował pomysł Adama Michnika dotyczący przyszłego kształtu władzy.

Rząd Tadeusza Mazowieckiego

Osobne artykuły: Rząd Tadeusza Mazowieckiego i Plan Balcerowicza. 17 sierpnia 1989 roku, zawiązała się formalna koalicja w Polsce, której liderami były Lech Wałęsa oraz przewodniczący Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. W tym samym czasie Wałęsa zaproponował trzy kandydatury na stanowisko premiera: Tadeusza Mazowieckiego, Bronisława Geremka i Jacka Kuronia; ostatecznie wybór padł na Mazowieckiego. Przyjął on ofertę, jednocześnie podkreślając swoje słynne zdanie: „Mogę być premierem dobrym albo złym, ale nie zgodzę się być premierem malowanym”. 19 sierpnia stołeczna polityka powołała go na stanowisko premiera, a 24 sierpnia 1989 roku, Sejm wybrał go na szefa rządu – 378 posłów za, 4 przeciw, 41 wstrzymało się od głosu. 12 września 1989 roku wygłosił swoje exposé, w trakcie którego zasłabł, a tego samego dnia Sejm powołał jego rząd, w którym łącznie z Mazowieckim zasiadło 11 przedstawicieli Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego oraz po czterech ministrów z PZPR i ZSL.

Rząd Mazowieckiego zrealizował istotną liczbę reform w krótkim czasie. Przeprowadził gruntowne zmiany w ustroju politycznym, wprowadzono system wielopartyjny, a także zmieniono godło oraz nazwę państwa z Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na Rzeczpospolitą Polską. 29 grudnia 1989 roku rozpoczęto procedury zmiany konstytucji, która skutkowała między innymi odrzuceniem preambuły oraz nowym kształtem rozdziałów dotyczących ustroju gospodarczego. Przy takim podejściu podniesiono również rolę związków zawodowych oraz wprowadzono koncepcję jednolitego ujęcia własności. Te zmiany umożliwiły przeprowadzenie dalszej transformacji gospodarczej oraz wdrożenie planu Balcerowicza, który ograniczył hiperinflację, przeprowadził restrukturyzację oraz prywatyzację gospodarki.

Tzw. gruba kreska

Osobny artykuł: Gruba kreska. W swoim exposé, Mazowiecki mówił o „grubej linii”, będącej oznaką odcięcia się nowego rządu od czasów PRL, szczególnie w kontekście przestępstw i nadużyć władzy w tym okresie. Krytycy pracy Mazowieckiego, używając tego terminu, nazywali to „grubą kreską”, która zdaniem krytyków wyrażała tolerancję dla bezkarności działaczy komunistycznych z PRL oraz ich służb specjalnych. W rządzie Mazowieckiego, resorty siłowe początkowo utrzymywały nadzór PZPR, a Służba Bezpieczeństwa, kierowana przez Czesława Kiszczaka, kontynuowała inwigilację i niszczenie swoich archiwów. Ostatecznie, Służba Bezpieczeństwa została rozwiązana w lipcu 1990 roku, a Kiszczak podał się do dymisji.

Wybory prezydenckie w 1990

Osobny artykuł: Wybory prezydenckie w Polsce w 1990 roku. Problemy rządowe przyczyniły się do narastającego konfliktu z Lechem Wałęsą, znanego jako „wojna na górze”, co doprowadziło do podziału Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Konfrontacja dwóch polityków skutkowała ich rywalizacją w wyborach prezydenckich z jesieni 1990 roku. Tadeusz Mazowiecki, będąc doradcą Wałęsy, rywalizował z nim, zdobywając zaledwie 18,08% poparcia (tj. 2,973,364 głosy), przegrywając z Wałęsą oraz Stanisławem Tymińskim. Slogan z # jego kampanii „siła spokoju” zyskał z biegiem lat pozytywny wydźwięk w związku z jego działalnością polityczną, zaczerpnięty z wystąpienia François Mitterranda w 1981 roku.

4 stycznia 1991 roku Tadeusz Mazowiecki zrezygnował z pełnionej funkcji, a jego miejsce zajął Jan Krzysztof Bielecki, obejmując stanowisko 8 dni później.

Dalsza działalność w III RP

Lata 1991–2001

Niedługo przed zakończeniem kadencji jako premier, 2 grudnia 1990 roku, Tadeusz Mazowiecki został przewodniczącym nowopowstałej partii Unia Demokratyczna. W 1991 roku ugrupowanie to dołączyło do Ruchu Obywatelskiego Akcji Demokratycznej oraz Forum Prawicy Demokratycznej. UD, działająca z opozycji demokratycznej, uniknęła jednoznacznego przypisania do prawicy lub lewicy. W pierwszych w pełni demokratycznych wyborach do Sejmu w 1991 roku, Unia Demokratyczna zdobyła największe poparcie w kraju. Tadeusz Mazowiecki uzyskał 63,962 głosów w okręgu poznańskim nr 18, zyskując mandat na Sejm I kadencji. Działał aktywnie w Komisji Obrony Narodowej, a także w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego.

W 1991 roku Mazowiecki stał się specjalnym wysłannikiem ONZ w Bośni i Hercegowinie, gdzie jego tłumaczem był Slavko Šantić. Rezygnując z tej funkcji w 1995 roku, uzasadnił swoją decyzję bezczynnością mocarstw w obliczu zbrodni wojennych w czasie konflikcie bośniackim, szczególnie zamordowaniem muzułmańskich mężczyzn. W międzyczasie, w 1993 roku uzyskał reelekcję poselską, zdobywając 10,429 głosów jako drugi na liście za premier Hanną Suchocką, której poparcie wyniosło ponad 100 tysięcy głosów. Po tych wyborach zdobyli władzę postkomuniści. 23 kwietnia 1994 roku Unia Demokratyczna zjednoczyła się z Kongresem Liberalno-Demokratycznym, tworząc partię Unia Wolności, w której Mazowiecki był przewodniczącym, jednak w rok później ustąpił z tej pozycji na rzecz Leszka Balcerowicza, stając się honorowym przewodniczącym.

W czasie II kadencji Sejmu zasiadał w Komisji Obrony Narodowej, a także w komisji pracującej nad projektem konstytucji, przy czym w 1997 roku przedstawił w Zgromadzeniu Narodowym ostateczny tekst preambuły do Konstytucji RP, bazujący na pracy Stefana Wilkanowicza. W wyborach 1997 roku po raz trzeci zdobył mandat poselski, przewodząc liście wyborczej Unii Wolności w okręgu krakowskim z wynikiem 43,654 głosów. W Sejmie pracował w Komisji Spraw Zagranicznych oraz przez całą III kadencję pełnił funkcję przewodniczącego sejmowej Komisji Integracji Europejskiej. W 2001 roku, bez powodzenia ubiegał się o reelekcję, gdyż UW nie przekroczyła progu wyborczego.

Lata 2002–2013

W listopadzie 2002 roku opuścił partię, co motywował sprzeciwem wobec zawiązania koalicji z Samoobroną w województwie warmińsko-mazurskim. W 2005 roku stał się jednym ze współzałożycieli Partii Demokratycznej – demokraci.pl, która miała na celu poszerzenie dawnej Unii Wolności o polityków lewicowych. W tym samym roku był liderem list w okręgu warszawskim, zdobywając 30,143 głosów. Zasiadał także w radzie politycznej PD, do 2006 roku przewodnicząc tej partii, po czym wycofał się z działalności politycznej.

Do 2007 roku był członkiem Kapituły Orderu Orła Białego, jednak wówczas odmówił ponownego złożenia oświadczenia lustracyjnego. Od 12 października 2010 roku do swojej śmierci, sprawował funkcję etatowego doradcy prezydenta Bronisława Komorowskiego ds. polityki krajowej oraz międzynarodowej.

Śmierć i pogrzeb

Tadeusz Mazowiecki zmarł 28 października 2013 roku w szpitalu w Warszawie. Po jego śmierci, flagi zostały opuszczone do połowy masztu przy Pałacu Prezydenckim, Belwederze, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz siedzibach władz lokalnych. 29 października Senat RP przyjął uchwałę w celu upamiętnienia Tadeusza Mazowieckiego, a 2 listopada jego trumna została wystawiona w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

Pogrzeb polityka miał charakter państwowy, a w całym kraju ogłoszono żałobę narodową. Uroczystości miały miejsce 3 listopada, a podczas mszy pogrzebowej w Krakowie rozległ się Dzwon Zygmunt. W ceremonii uczestniczyli prominentni goście, w tym prezydent Bronisław Komorowski, premier Donald Tusk, a także marszałkowie Sejmu i Senatu, Ewa Kopacz i Bogdan Borusewicz oraz przewodniczący Komisji Europejskiej José Manuel Durão Barroso. Tadeusz Mazowiecki został pochowany w rodzinnym grobie na cmentarzu leśnym w Laskach.

Odznaczenia, wyróżnienia, upamiętnienie

Tadeusz Mazowiecki, znany jako wybitny polityk i mąż stanu, otrzymał liczne odznaczenia, które podkreślają jego niezatarte ślady w historii Polski.

Wśród najważniejszych orderów i medali wyróżnia się:

• Order Orła Białego – 1995,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 1964,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego – 1966,
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – 2009,
• Złoty Order Herbu Bośni z Mieczami – Bośnia i Hercegowina, 1996,
• Wielki Oficer Legii Honorowej – Francja, 1997,
• Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi Republiki Włoskiej – Włochy, 2000,
• Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą i Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec – Niemcy, 2000,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej – Węgry, 2001,
• Wielki Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina – Litwa, 2002,
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego – Watykan, 2012.

Jego osiągnięcia odzwierciedlały również liczne nagrody i wyróżnienia, takie jak:

• Nagroda Publicystyczna im. Juliusza Mieroszewskiego – 1982,
• Order Ecce Homo – 2002,
• Nagroda im. Andrzeja Struga – 1980,
• Niemiecka Nagroda Narodowa – 2001,
• Nagroda „Srebrenica 1995” – 2005,
• Wyróżnienie „Gigant” przyznane przez poznański oddział „Gazety Wyborczej” – 1995,
• Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego – 2004,
• Nagroda Specjalna Lewiatana – 2007,
• Honorowa Nagroda Stowarzyszenia Szarych Szeregów im. Stanisława Broniewskiego „Orszy” – 2012,
• Nagroda Kisiela – 2012.

W roku 2009 redakcja „Gazety Wyborczej” przyznała mu tytuł „Człowieka Roku”, a także tytuł „Człowieka Dwudziestolecia Gazety Wyborczej”. Laudację wygłosiła profesor Barbara Skarga. W tym samym roku Mazowiecki otrzymał Perłę Honorową Polskiej Gospodarki w kategorii krzewienie polskich tradycji i wartości patriotycznych, przyznawaną przez redakcję „Polish Market”. Dodatkowo, był laureatem nagrody Viadrina przyznawanej przez Europejski Uniwersytet Viadrina w uznaniu za jego wkład w polsko-niemieckie pojednanie.

Wyróżnienia akademickie również były istotną częścią jego życia zawodowego. Otrzymał on tytuł doktora honoris causa na uniwersytetach w Leuven, Genui, Giessen, Poitiers, Exeter, Tuzli, a także Uniwersytecie Warszawskim i Akademii Ekonomicznej w Katowicach.

W sferze uznania społecznego, Mazowiecki został honorowym obywatelem kilku miast. Otrzymał honorowe obywatelstwo Sarajewa w 2002 roku, a w 2009 roku otrzymał takie same tytuły od Poznania oraz Warszawy, a rok później od Słubic i Gdańska. W 2011 roku w Płocku, gdzie przyszło mu na świat, również przyznano mu ten zaszczytny tytuł. Na koniec, w 2013 roku, wyróżniono go obywatelstwem Brzegu Dolnego.

Upamiętnienie Tadeusza Mazowieckiego jest widoczne w różnych formach.

W 2009 roku jego wizerunek został uwieczniony na znaczku pocztowym o nominale 1,55 zł, wydanym przez Pocztę Polską z okazji 20-lecia powołania jego rządu.

Liczniki honoru przyjmują formę wielu nazwanych miejsc, takich jak ronda w Tarnowie Podgórnym, Piasecznie, Polkowicach oraz Turku (wszystkie 2014), ulice w Białymstoku, Częstochowie, Radomiu, Słupsku, Będzinie, Olsztynie i Gliwicach (w latach od 2013 do 2022), aleja w Lublinie (2018), park w Poznaniu (2014), a także w Warszawie (2018).

W 2014 roku w ramach Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie odsłonięto obelisk oraz zasadzono drzewo na jego cześć. Tego samego roku zainaugurowano Katedrę im. Tadeusza Mazowieckiego na Uniwersytecie Warszawskim, z kuratorem profesorem Markiem Wąsowiczem.

W gmachu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w 2014 roku, odsłonięto popiersie polityka, co oznaczało jego znaczącą obecność w historii kraju, a Sala Świetlikowa została przemianowana na Salę im. Tadeusza Mazowieckiego. W 2017 roku, na budynku przy ul. Lewickiej 13/15 na warszawskim Mokotowie, znajdowała się tablica pamiątkowa ku czci Tadeusza Mazowieckiego. W kolejnych latach, zachowując pamięć o nim, przy ul. Kopernika 34 w Warszawie ustawiono jego popiersie.

Życie prywatne

Tadeusz Mazowiecki był potomkiem szlacheckiej rodziny herbu Dołęga, której korzenie sięgają średniowiecznych dziedziców dóbr w Mazowszu, zlokalizowanych w ziemi dobrzyńskiej. Jego ojciec, Bronisław (1872–1938), był lekarzem, natomiast matką Tadeusza była Jadwiga z Szemplińskich, również pochodząca z rodziny szlacheckiej, herbu Ślepowron.

W 1947 roku Tadeusz Mazowiecki wziął ślub z Krystyną Kuleszanką, która była więźniarką obozu w Ravensbrück. Niestety, Krystyna zmarła w 1948 roku na skutek gruźlicy. Po jej śmierci Tadeusz ożenił się po raz drugi z Ewą Proć, która zmarła w 1970 roku. Z tego małżeństwa na świat przyszło trzech synów: Wojciech, Adam oraz Michał.

Na początku wspólnego życia z drugą żoną, Mazowiecki mieszkał u teściów w Warszawie, przy ulicy Murmańskiej. W 1958 roku uzyskał mieszkanie na ulicy Nowolipki, a w 1962 roku, jako poseł, zamieszkał przy ulicy Marszałkowskiej.

Twórczość

Tadeusz Mazowiecki jest autorem wielu ważnych dzieł literackich, które poruszają różnorodne kwestie społeczne i polityczne.

• Książki- Rozdroża i wartości (Biblioteka Więzi, Tom 26, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1970),
• Antysemityzm (wespół z Jerzym Turowiczem i Tadeuszem Żychiewiczem; II obieg wydawniczy; Niezależna Oficyna Wydawnicza 1981),
• Internowanie (Aneks, Londyn 1983; II obieg wydawniczy: Krąg 1982; Krakowskie Towarzystwo Wydawnicze 1984; Biblioteka Wolnego Głosu Ursusa 1989; Rzymskokatolickie Wydawnictwo im. Ignacego Loyoli 1989),
• Powrót do najprostszych pytań (II obieg wydawniczy; Oficyna Literacka 1986),
• Druga twarz Europy (Biblioteka Więzi 1990; wydanie francuskie: Un autre visage de l’Europe; przekład Eric Morin-Aguilar; Les Éditions Noir sur Blanc 1989),
• Partei nehmen für die Hoffnung: über Moral in der Politik (przekł. Angelika Weber i Georg Ziegler; Herder, Freiburg 1990),
• Raporty Tadeusza Mazowieckiego z byłej Jugosławii (red. Renata S. Hliwa i Roman Wieruszewski; przekł. z j. angielskiego Adam Szostkiewicz, Agnieszka Pacholska, Cecylia Gorzoń; Poznańskie Centrum Praw Człowieka Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk 1993),
• Kredowe koła i dwa inne eseje (Biblioteka Więzi 1997),
• Politik und Moral im neuen Europa (Passagen Verlag, Wiedeń 1999),
• Rok 1989 i lata następne. Teksty wybrane i nowe (Prószyński i S-ka, Warszawa 2012).

Inne publikacje.

• Jerzy Zawieyski, Dobrze, że byli (autor wyboru ze Stanisławem Trębaczkiewiczem; Biblioteka Więzi – Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1974),
• Anna Morawska, Spotkania (autor wyboru z Ewą Morawską; Biblioteka Więzi – Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1975),
• Ludzie Lasek (opracowanie i wstęp; Biblioteka Więzi – Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1987; Biblioteka Więzi 2000),
• Jan Strzelecki, Ślady tożsamości (autor posłowia; tekst przygotowała do wyd. Jadwiga Strzelecka; Czytelnik 1989),
• Thomas Maess, Polen (autor wstępu; Mundo-Verlag, Leer 1993),
• Urs Altermatt, Sarajewo przestrzega: etnonacjonalizm w Europie (autor wstępu; przekł. z j. niemieckiego Grzegorz Sowiński; Znak – Ośrodek Myśli Politycznej 1998).

---

Oceń: Tadeusz Mazowiecki

---