Józef Oxiński

---

Życiorys

„Józef Oxiński był synem Tomasza i Ludwiki, pochodzącej z rodu Szulc. Ukończył edukację w Płocku oraz sprostał wymaganiom Instytutu Agronomicznego w Marymoncie, znajdującym się obecnie na obszarze Warszawy. Od 1860 roku aktywnie zaangażował się w ruch niepodległościowy, stając się kluczową postacią w tych działaniach. W 1861 roku dołączył do Polskiej Szkoły Wojskowej we Włoszech, gdzie najpierw przebywał w Genui, a później przeniósł się do Cuneo, aby zdobyć umiejętności niezbędne do przyszłego powstania.

Już na wstępie przynależał do stronnictwa znanego jako „Czerwoni”, które zostało utworzone w 1861 roku. Z dniem 14 stycznia 1863 roku otrzymał mianowanie na porucznika i został wyznaczony na dowódcę oddziału powstańczego w województwie kaliskim.

18 stycznia 1863 roku przybył do Sieradza, gdzie z pomocą naczelnika powstańczego miasta rozpoczął organizację pierwszej grupy powstańczej w lasach w pobliżu Miedźna. Oddział ten składał się głównie z mieszkańców Sieradza, Szadku i Warty. Oxiński, wspominając tych pierwszych bojowników, stwierdził: „Była to w owych czasach, a może i dzisiaj, najlepsza brać małomieszczańska, rzemieślnicza, umiejąca nie kulturą, lecz sercem najlepiej odczuć miłość dla tej ziemi, a może jeszcze więcej – nienawiść do Moskala i Niemca”. W swojej działalności Oxiński patrolował strefę graniczną zaborów, chroniąc szlaki transportowe dla przemycanej broni, czytał chłopom dekret uwłaszczeniowy i wykonywał wyroki na zdrajcach.

Jego oddziały 7 lutego 1863 roku odpoczywały po marszu z Konopnicy i Ożarowa w Klasku Dużym i Małym, blisko Skomlina, a 8 lutego przeszły przez Młynisko, Łyskornię, Walichnowy oraz Pichlice, zatrzymując się na pięć dni w Ostrycharze, po czym udały się przez lasy klonowskie w kosztem Złoczew do Konopnicy. Tam zrealizowano egzekucje na kilku chłopach. 25 lutego 1863 roku Oxiński stoczył swoją pierwszą bitwę z Rosjanami pod Opatówkiem, a kolejnego dnia jego oddział zmierzył się z przeważającymi siłami wroga pod Kuźnicą Grabowską.

28 kwietnia 1863 roku otrzymał awans na kapitana i został mianowany naczelnikiem wojskowym w powiecie piotrkowskim, a 24 maja objął także dowództwo w powiecie wieluńskim. Pod jego komendą oddział wziął udział w wielu starciach z Rosjanami, m.in. pod Kuźnicą Grabowską oraz Wygiezłowem.

Przez długi czas był ścigany przez rosyjskie oddziały, operujące w Sieradzu, Wieluniu oraz Kaliskim. W dniu 8 maja 1863 roku, spiesząc na pomoc gen. Taczanowskiemu, jego oddział wpadł w pułapkę, jednak powstańcy zdołali stawić czoła trzem atakom wroga i wycofać się w stronę Szczercowa, mimo znacznych strat. Nie poddał się – szybko odbudował swoje siły i kontynuował działania zaczepne. Bitwa pod Koniecpolem, która miała miejsce 25 maja 1863 roku, była kolejnym przykładem zaangażowania jego oddziału.

Po przegranej bitwie koło Przedborza Oxiński zdecydował się rozpuścić swój oddział, by zająć się organizacją wojsk pod bezpośrednim dowództwem gen. Edmunda Taczanowskiego. We wrześniu 1863 roku rozpoczął tworzenie nowych sił powstańczych w powiatach kolskim i konińskim. Wiosną 1864 roku poziom jego zaangażowania wzrósł i zaczął działać jako organizator wojskowy w zaborze pruskim.

28 listopada 1864 roku został aresztowany przez Prusaków, którzy na krótko odstawili go do granicy belgijskiej, a następnie zwolnili. Ościadł w Paryżu, gdzie uzyskał dyplom Szkoły Nauk Politycznych oraz Wydziału Budowy Dróg i Mostów. W 1872 roku powrócił do Polski, zdobijając zatrudnienie jako inżynier kolejnictwa, mieszkał w Krakowie i Nowym Sączu, a w 1903 roku przeniósł się do Lwowa, gdzie zmarł w 1908 roku. Jego miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu Łyczakowskim, na wzgórzu, gdzie spoczywa wielu powstańców z lat 1831 i 1863.【strong】W 1876 roku ożenił się z Ludwiką Więckiewicz, z którą miał trzy córki.【strong】

Wydano jego pamiętniki pod tytułem: Oxiński J., Wspomnienia z powstania 1863-64 r., Łódź 1939.

• 14 stycznia 1863 – porucznik – dowódca kolumny ruchomej w województwie kaliskim,
• 27 kwietnia 1863 – kapitan – dowódca sił zbrojnych powiatu piotrkowskiego,
• 24 maja 1863 – major,
• 27 maja 1863 – dowódca sił zbrojnych powiatu piotrkowskiego i wieluńskiego,
• 11 kwietnia 1864 – organizator wojskowy województwa średzkiego.

---

Oceń: Józef Oxiński

---